สมุนไพรรากสามสิบเป็นไม้เลื้อย ลำต้นสีเขียว เนื้อแข็ง ลำต้นตามข้อเถามีหนามแหลมและเลื้อยพันอยู่กับต้นไม้อื่น รากและเหง้าอยู่ใต้ดิน มีดอกเล็กๆ สีขาว ผลกลม ผิวมันเรียบ มีชื่อเรียกแตกต่างกันไปตามแต่ละภาค เช่น ภาคเหนือ จะเรียกว่า “จ๋วงเครือ” แถบทางภาคอีสาน แถวๆจังหวัดหนองคาย เรียกว่า “ผักชีช้าง” ส่วนจังหวัดนครราชสีมา เรียกว่า “ผักหนาม” และยังมีชื่ออื่นๆที่เรียกกันเฉพาะในแต่ละภาคอีก เช่น สามร้อยราก สาวร้อยผัว สามสิบ ม้าสามต๋อน ชีช้าง จั่นดิน เป็นต้น แต่ในที่นี้ขอเรียกว่า “สมุนไพรรากสามสิบ” เราไปดูกันว่าสมุนไพรนี้ ทำไมจึงได้เป็นสุดยอดของสมุนไพรไทย
ประวัติความเป็นมาของสมุนไพรรากสามสิบ
สมุนไพรรากสามสิบ เป็นสมุนไพรพื้นบ้านที่รู้จักกันมานาน ตั้งแต่โบราณกาลแพทย์แผนไทยและหมอแผนโบราณ จะแนะนำให้นำสมุนไพรรากสามสิบมาต้มน้ำดื่ม หรือบดเป็นผงแล้วผสมกับน้ำผึ้งปั้นเป็นลูกกลอน กินเป็นยาบำรุงสำหรับผู้หญิง และที่โด่งดังในปัจจุบันนี้ก็คือ การใช้สรรพคุณที่เด่นในเรื่องเป็นยาบำรุงระบบภายในของผู้หญิง มาช่วยกระชับช่องคลอด ฟื้นฟูความสาว ช่วยให้หน้าอกเต่งตึง ทำให้มีความรู้สึกทางเพศดีขึ้น นอกจากนี้ยังเสริมสร้างความแข็งแรงของเชื้ออสุจิในเพศชายได้ด้วย สมุนไพรรากสามสิบจึงถูกยกให้เป็นสมุนไพรที่ฟื้นฟูระบบภายในของผู้หญิงให้กลับมาเป็นสาวอีกครั้ง (Female Rejuvenation)
ตามตำราอายุรเวทของอินเดีย มีการนำเอาสมุนไพรรากสามสิบมาใช้ปรุงเป็นยารักษาอาการต่างๆของผู้หญิง เช่น
• ใช้เป็นยารักษาอาการประจำเดือนมามากผิดปกติ มีวิธีทำคือ ใช้รากสดของสมุนไพรรากสามสิบนำมาคั้นเอาน้ำสดๆ ประมาณ 4 ช้อนชา ผสมกับน้ำผึ้ง ดื่มก่อนอาหารครึ่งชั่วโมง วันละ 3 เวลา
• ใช้รักษาอาการตกขาวในผู้หญิง วิธีใช้ให้ดื่มน้ำที่คั้นจากรากสดประมาณ 6 ช้อนชาต่อครั้ง ดื่มวันละ 2 เวลา เช้า-เย็น ก่อนอาหาร ให้ดื่มขณะท้องว่าง และดื่มติดต่อกันเป็นเวลา 10 วัน
ประโยชน์ของสมุนไพรรากสามสิบ
จากข้อมูลการศึกษาวิจัยในห้องทดลองทางเภสัชวิทยาพบว่า สมุนไพรรากสามสิบ ให้ฤทธิ์ที่สามารถต้านเชื้อแบคทีเรียและเชื้อรา และยังมีการวิจัยถึงสรรพคุณอีกหลายด้าน เช่น คลายกล้ามเนื้อมดลูก ช่วยสร้างสมดุลฮอร์โมนเพศหญิง ขับน้ำนม บำรุงหัวใจ ป้องกันกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด กระตุ้นภูมิคุ้มกัน แก้ปวดเมื่อย ครั่นเนื้อครั่นตัว ลดการอักเสบ ลดระดับไขมันในเลือด แก้ริดสีดวงทวาร ลดอาการกรดเกินในกระเพาะอาหาร ซึ่งตรงกับที่แพทย์แผนโบราณนำสรรพคุณทางยาของสมุนไพรรากสามสิบมาใช้เป็นยาบำรุงสำหรับผู้หญิง แต่เนื่องจากสมุนไพรนี้มีฤทธิ์คล้ายฮอร์โมนเพศหญิง (ฮอร์โมนเอสโตรเจน) จึงไม่ควรใช้กับผู้หญิงที่มีความเสี่ยงต่อการเป็นมะเร็ง เช่น เป็นเนื้องอกในมดลูก หรือมีก้อนเนื้อในเต้านม ฯลฯ
สรรพคุณของสมุนไพรรากสามสิบ
สมุนไพรรากสามสิบมีสรรพคุณทางยามากมาย ตามตำรายาพื้นบ้านจะใช้สมุนไพรรากสามสิบรักษาอาการต่างๆ ดังนี้
• ใช้รากนำมาต้มน้ำดื่ม แก้ริดสีดวงทวาร แก้ขัดเบา ช่วยขับปัสสาวะ แก้กระษัย ช่วยขับลม ขับเสมหะ บำรุงตับปอด บำรุงกำลัง บำรุงเด็กในครรภ์
• ใช้ทั้งต้นและราก ต้มน้ำดื่ม แก้ตกเลือด แก้โรคคอหอยพอก แก้ปวดเมื่อย ดับพิษร้อน แก้ร้อนในกระหายน้ำ
• ใช้รากมาฝนให้เป็นผง ทาแก้ปวดฝี ทาแก้พิษแมลงกัดต่อย พิษปวดแสบปวดร้อน
• ผลให้รสเย็น ใช้ปรุงทำยาแก้พิษไข้ เซื่องซึม ไข้กลับ ไข้ซ้ำ
สมุนไพรรากสามสิบ เป็นสุดยอดสมุนไพรที่ช่วยบำรุงร่างกายสำหรับผู้หญิงและผู้ชาย โดยเฉพาะผู้หญิงจะช่วยฟื้นฟูร่างกาย และแก้ไขปัญหาระบบภายในของผู้หญิงได้หลายอย่าง เช่น อาการปวดประจำเดือน ประจำเดือนมาไม่ปกติ ภาวะมีลูกยาก ภาวะหมดประจำเดือน บำรุงน้ำนม บำรุงครรภ์ ช่วยให้มดลูกแข็งแรง ช่วยให้การตกไข่สมบูรณ์ ป้องกันการแท้งบุตร และยังช่วยในเรื่องของการเพิ่มสมรรถภาพทางเพศ ทำให้ผู้หญิงกลับมามีความรู้สึกเหมือนสาวๆได้ และนี่เป็นเหตุผลที่สมุนไพรรากสามสิบ ได้ชื่อเรียกว่า “สาวร้อยผัว” เพราะถ้าได้ใช้สมุนไพรนี้ ไม่ว่าจะอายุเท่าไหร่ก็สามารถมีลูกมีผัวได้
สรรพคุณของสมุนไพรรากสามสิบไม่ใช่จะมีแต่เฉพาะผู้หญิงอย่างเดียว สำหรับผู้ชายก็ช่วยให้รู้สึกมีพลังทางเพศมากขึ้น และช่วยให้เชื้ออสุจิแข็งแรง ในปัจจุบันมีการนำสมุนไพรรากสามสิบมาแปรรูปเพื่อจำหน่ายในรูปแบบต่างๆ เช่น นำมาตากแห้งสำหรับต้มน้ำดื่ม นำมาบดเป็นผงบรรจุแคปซูล หรือนำรากสามสิบมาแช่อิ่ม ซึ่งก็ได้กระแสตอบรับอย่างมากมาย
เนื้อหาเพิ่มเติมของสมุนไพรรากสามสิบ
รากสามสิบ ยาดีสตรีควรใช้ : facebook.com/abhaiherb
รากสามสิบ : phargarden.com
รากสามสิบ สมุนไพรบำรุงสตรี : health.kapook.com
