เพลงสรรเสริญพระบารมี ประวัติ ความหมายที่สำคัญของคนไทย

คนไทยกับเพลงสรรเสริญพระบารมี… “ข้าวรพุทธเจ้า เอามโนและศิระกาน” ประโยคขึ้นต้นของบทเพลงสรรเสริญพระบารมี ที่เราได้ยินในอยู่เป็นประจำ เมื่อได้ยินเพลงนี้ทุกคนจะต้องยืนทำความเคารพ

ภาพจาก “ข่าว เพลงสรรเสริญพระบารมี 3 มิติครั้งแรกในประเทศ” (prachachat.net)

เราเคยสงสัยถึงที่มาและความสำคัญของเพลงสรรเสริญพระบารมีกันบ้างหรือไม่คะ วันนี้เรามีประวัติความเป็นมาของเพลงสรรเสริญพระบารมีมาฝากค่ะ

ประวัติความเป็นมาของ เพลงสรรเสริญพระบารมี

จุดเริ่มในสมัยกรุงศรีอยุธยา ได้มีการบรรเลงเพลงที่มีลักษณะคล้ายเพลงสรรเสริญใช้ในเวลาที่พระมหากษัตริย์เสด็จออกท้องพระโรงและเสด็จขึ้น ซึ่งเพลงสรรเสริญในสมัยนั้นมีบทบาทเทียบเท่าเพลงชาติไทยในสมัยนั้นเลยทีเดียว ต่อมาในสมัยราชกาลที่ 4 ได้นำทำนองเพลง God save the king ของอังกฤษมาบรรเลงเป็นเพลงสรรเสริญพระบารมี เพื่อถวายความเคารพต่อพระมหากษัตริย์ ประพันธ์คำร้องโดย พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) มีชื่อว่า “เพลงจอมราชจงเจริญ”

ครั้นในสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จเยือนประเทศสิงค์โปรและเกาะชวา ทางทหารอังกฤษได้บรรเลงเพลง God save the king เป็นเพลงเกียรติยศรับเสด็จ จึงทำให้ประเทศไทยและประเทศอังกฤกใช้บทเพลงสรรเสริญพระบารมีเดียวกัน  ด้วยเหตุการณ์นี้เองพระองค์จึงโปรดให้คณะครูดนตรีไทยแต่งเพลงขึ้นมาใหม่ ครูดนตรีไทยจึงนำเพลงบุหลันลอยเลื่อย เพลงในพระราชนิพนธ์สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้าพระยานริศรานุวัฒวงศ์ มาใช้ แต่ด้วยเพลงสรรเสริญพระบารมีจ ะนำไปใช้ในพิธีการต่างๆทั้งในประเทศและต่างประเทศ พระองค์มีความประสงค์ให้บทเพลงนี้ดูทันสมัยตามแบบชาวตะวันตกจึงได้ให้นายเฮวุด เซน (Heutsen) เรียบเรียงทำนองขึ้นมาใหม่และนำมาใช้บรรเลงตั้งปี พ.ศ. 2414-2431

เพลงสรรเสริญพระบารมีได้ถูกแต่ง เรียบเรียง และปรับเปลี่ยนเนื้อเพลงอยู่หลายครั้งหลายครา และถูกแต่งให้มีหลายเนื้อร้องเพื่อใช้เฉพาะในกลุ่ม เช่น กลุ่มทหารเรือ กลุ่มนักเรียนหญิง เป็นต้น จนในสมัยของ พระบาทสมเด็จพระมงกฏเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ได้นำผลงานเพลงสรรเสริญพระบารมีของปโยตร์ ชูรอฟสกี้ (Pyotr Schurovsky) ผู้ประพันธ์ทำนอง และ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้าพระยานริศรานุวัตวงศ์ ผู้ประพันธ์เนื้อร้อง มาปรับเปลี่ยนคำร้องเสียใหม่ โดยเปลี่ยน คำสุดท้ายของเพลงจากเดิมคือ “ฉะนี้” เป็น “ชโย” ทรงประกาศใช้ใน วันที่ 1 มีนาคม พ.ศ.2456 และใช้เรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน

เพลงสรรเสริญพระบารมี แบบ 3 มิติ (3D)

วิดีโอจากยูทูปเป็นรูปแบบสามมิติ “คลิปเพลงสรรเสริญพระบารมีสามมิติ” (3D) ชมโดยไม่ต้องสวมแว่น จัดทำโดย โรงงานยาสูบ กระทรวงการคลัง และ บริษัท เอส เอฟ ซีเนม่า ซิตี้ จำกัด (youtube.com)

เนื้อเพลงสรรเสริญพระบารมี

ข้าวรพุทธเจ้า เอามโนและศิระกราน
นบพระภูมิบาล บุญดิเรก
เอกบรมจักริน พระสยามินทร์
พระยศยิ่งยง เย็นศิระเพราะพระบริบาล
ผลพระคุณ ธ รักษา ปวงประชาเป็นสุขศานต์
ขอบันดาล ธ ประสงค์ใด
จงสฤษดิ์ดัง หวังวรหฤทัย
ดุจถวายชัย ชโย

ความหมายของ เพลงสรรเสริญพระบารมี

ความหมายโดยรวมของบทเพลงสรรเสริญพระบารมีนั้นคือ “ข้าพระพุทธเจ้าทั้งหลายขอกราบไหว้พระองค์ผู้มีบุญญาธิการซึ่งพระองค์ที่ปกครองปวงชนให้เป็นสุขด้วยใบบุญของพระองค์ ประชาชนจึงสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ จึงของบันตาลให้พระองค์สมประสงค์ในทุกสิ่งเป็นการถวายพระพรชัยแด่พระองค์” เป็นบทเพลงที่แสดงถึงความรู้สึกที่ปวงชนชาวไทยรู้สึกว่าพระมหากษัตริย์เป็นที่มาของความสุขของแผ่นดินนี้  หากเราร้องเพลงโดยไม่เข้าใจความหมายของเนื้อเพลง ร้องไปเพราะความเคยชินว่าต้องร้อง ผู้ร้องก็จะไม่เกิดความซาบซึ้งและไม่เกิดความจงรักภักดีต่อพระมหากษัตริย์ไทยตามที่บทเพลงต้องการเสนอ และหลังจากการเปลี่ยนแปลงการปกครองเพลงสรรเสริญพระบารมีได้ถูกลดความสำคัญลงไม่ได้ถูกใช้ในฐานะเพลงชาติอีกต่อไป แต่ยังคงใช้ในฐานะเพลงถวายความเคารพพระมหากษัตริย์เช่นเดิม

ทำไมต้องเปิดเพลงสรรเสริญพระบารมีในโรงภาพยนตร์

อีกหนึ่งคำถามว่าทำไมต้องเปิดเพลงสรรเสริญพระบารมีในโรงภาพยนตร์  การเปิดเพลงเคารพผู้เกิดขึ้นในยุคสมัยจอมพล ป. พิบูลย์สงคราม เพื่อต้องการปลูกฝังแนวคิดชาตินิยมและเทิดทูนผู้นำ จึงกำหนดให้เปิดเพลงก่อนที่มหรสต่างๆจะแสดง หลังก่อรัฐประหารของ จอมพลสฤษฏิ์ ต้องการส่งเสริมสถาบันพระมหากษัตริย์ที่อ่อนแอมานาน จึงเปลี่ยนจากการเปิดเพลงเคารพผู้นำมาเป็นเพลงสรรเสริญพระบารมี เพื่อถวายความเคารพต่อองค์พระมหากษัตริย์ไทยและเป็นการรับแนวความคิดจากชาวตะวันตกที่ว่า หากประเทศใดสงบสุขจึงจะสามารถจัดงานรื่นเริงได้ จึงสมควรถวายความเคารพต่อกษัตริย์ที่ปกครองประเทศให้ร่มเย็นเป็นสุขนั้นเอง

ทุกครั้งที่เราฟังเพลงนี้ทำให้เรารู้สึกถึงความเป็นชาติไทย ที่มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขปกครองแผ่นดิน ให้เกิดความร่มเย็น ความอุดมสมบูรณ์ และความเจริญของชาติไทย เป็นเพลงที่ทำให้เราชาวไทยภูมิใจเป็นความเป็นเอกราช ไม่ต้องตกเป็นเมืองขึ้นของชาติใดๆ เมื่อเพลงสรรเสริญพระบารมีดังกึกก้องเราจะร้องเพลงด้วยหัวใจ ด้วยความซาบซึ้ง ด้วยความจงรักภักดี ตลอดไป

ข้อมูลอ้างอิง
เพลงสรรเสริญพระบารมี : sahavicha.com
ถอดรหัสความยิ่งใหญ่ เพลงสรรเสริญพระบารมี เพลงพ่อของชนชาวไทย : thairath.co.th
ทำไมต้องยืนเคารพสรรแสริญพระบารมีก่อนการดูหนัง : siamzone.com