เครื่องมือการเกษตร เป็นอุปกรณ์ที่ช่วยอำนวยความสะดวกและช่วยทุ่นแรงในการปฏิบัติงานด้านการเกษตร โดยเครื่องมือการเกษตรจะทำจากวัสดุต่างๆตามลักษณะของการใช้งาน เช่น ทำจากโลหะ ทำจากไฟเบอร์ ทำจากพลาสติก ฯลฯ การใช้เครื่องมือการเกษตรควรเลือกให้เหมาะสมกับประเภทของงานที่ทำ จะช่วยทำงานได้รวดเร็วและได้ผลดียิ่งขึ้น หากเลือกใช้เครื่องมือการเกษตรที่ผิดประเภท ก็อาจทำให้เครื่องมือชำรุดเสียหาย และอาจส่งผลเสียต่องานที่ทำด้วย
การแบ่งประเภทของเครื่องมือการเกษตร
สำหรับเครื่องมือการเกษตร จะแบ่งเป็นประเภทตามลักษณะการใช้งานได้ 3 ประเภท ดังนี้
1.เครื่องมือการเกษตรที่ใช้เกี่ยวกับพืช เป็นเครื่องมือที่ใช้ทำงานกับพืช ตั้งแต่การปลูกพืช การบำรุงรักษาพืช และการขยายพันธุ์ ได้แก่
• มีดเล็ก เป็นมีดที่มีขนาดเล็ก บางและคม ใช้สำหรับควั่นกิ่ง หรือตัดกิ่งที่มีขนาดเล็ก
• มีดติดตา เป็นมีดที่มีความหนากว่ามีดเล็ก ปลายแหลมคม ใช้สำหรับติดตา ทาบกิ่ง ต่อกิ่ง
• มีดตอนกิ่ง เป็นมีดที่มีขนาดเล็ก แต่ปลายมีดโค้งและแหลม ใช้สำหรับควั่นกิ่งตอน
• มีดดายหญ้า เป็นมีดใบยาว ใช้สำหรับถางหญ้า หรือดายหญ้าที่รกๆออกจากพื้นที่
• กรรไกรตัดหญ้า ใช้ตัดแต่งหญ้าที่ไม่สูงนักให้เรียบเสมอกัน
• กรรไกรตัดกิ่ง ใช้สำหรับตัดแต่งกิ่งไม้ ให้ได้ตามรูปทรงตามต้องการ
• เลื่อยตัดกิ่งไม้ ใช้สำหรับตัดแต่งกิ่งไม้ที่มีขนาดใหญ่ เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1 นิ้วขึ้นไป
2.เครื่องมือการเกษตรที่ใช้กับดิน เป็นเครื่องมือที่ต้องใช้งานกับพื้นดิน ตั้งแต่การพรวนดิน ขุดหลุม ตักดิน ตักปุ๋ย และตกแต่งหน้าดิน ฯลฯ ได้แก่
• ส้อมพรวน ลักษณะเป็นส้อมขนาดเล็ก ใช้สำหรับพรวนดินให้ร่วนซุย
• ช้อนปลูก ใช้สำหรับขุดหลุมขนาดเล็กเพื่อปลูกต้นพืช หรือใช้ตักดิน ตักปุ๋ย ในปริมาณไม่มาก
• พลั่ว ใช้สำหรับ ตักดิน ตักปุ๋ย ในปริมาณที่มากขึ้น และกิจกรรมอื่นๆทางการเกษตร
• เสียม ใช้สำหรับขุดหลุมลึกขนาดเล็ก ขุดหลุมเพื่อปลูกพืช
• จอบ ใช้สำหรับขุดหลุมขนาดใหญ่ ขุดพรวนดิน
• คราด ใช้สำหรับตกแต่งหน้าดิน กวาดเก็บเศษใบไม้ เศษหญ้า
• ปุ้งกี๋ ใช้สำหรับขนดิน ปุ๋ย หรือเศษใบไม้ เศษหญ้า
3.เครื่องมือการเกษตรที่ใช้กับน้ำ เป็นเครื่องมือที่ใช้กับน้ำ ส่วนใหญ่จะใช้ในการดูแลพืชที่ปลูก ได้แก่
• บัวรดน้ำ น้ำที่ออกจากฝักบัวจะเป็นฝอยกระจายไปทั่วต้นพืช เหมาะสำหรับใช้รดน้ำพืชต้นอ่อน และพืชต้องการความระมัดระวัง
• ถังน้ำ ใช้สำหรับรดน้ำพืชต้นใหญ่
หลักการเลือกใช้เครื่องมือการเกษตร
หลักการง่ายๆในการเลือกใช้เครื่องไม้เครื่องมือ หรืออุปกรณ์ทางการเกษตร ก็คือ
1.เรียนรู้วิธีใช้เครื่องมือการเกษตรแต่ละชนิด
2.เลือกใช้เครื่องมือการเกษตรให้เหมาะสมกับลักษณะของงานที่ทำ
3.ตรวจสภาพเครื่องมือการเกษตร ก่อนใช้งานทุกครั้ง หากอยู่ในสภาพชำรุดไม่พร้อมใช้งาน ควรซ่อมแซมให้เรียบร้อยก่อนนำไปใช้งาน
4.หลังใช้เครื่องมือการเกษตร ควรทำความสะอาด และจัดเก็บให้เป็นที่เป็นทาง เพื่อความปลอดภัยและสะดวกในการหยิบใช้งานในครั้งต่อไป
การบำรุงรักษาเครื่องมือทางการเกษตร
นอกจากการเลือกใช้เครื่องมือให้ถูกต้องกับลักษณะของงานแล้ว การบำรุงรักษาเครื่องมือการเกษตรก็มีความสำคัญที่จะละเลยไปไม่ได้ สำหรับการบำรุงรักษาจะมีวิธีปฏิบัติ ดังนี้
1.ไม่ทิ้งเครื่องมือให้ตากแดดตากฝน เพราะจะทำให้เกิดสนิมผุกร่อนง่าย เมื่อใช้เครื่องมือเสร็จแล้วควรล้างและเช็ดให้แห้งเสียก่อน
2.เครื่องมือการเกษตรที่เป็นโลหะ เช่น มีด กรรไกร จอบ เสียม ฯลฯ เมื่อใช้เสร็จให้ทำความสะอาดและทาน้ำมันเพื่อป้องกันสนิมในบริเวณที่เป็นโลหะด้วย
3.เครื่องมือการเกษตรที่มีคม เช่น มีด กรรไกร จอบ ฯลฯ เมื่อใช้ไปเรื่อยๆ ความคมจะลดลง จึงควรลับให้คบอยู่เสมอ และเมื่อลับคมแล้วให้ทาน้ำมันเคลือบไว้ด้วย จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการใช้งานได้มากขึ้น
• ถ้าเป็นเครื่องมือขนาดเล็ก เช่น มีดหรือกรรไกร ใช้หินลับมีดในการลับคม
• ถ้าเป็นเครื่องมือขนาดใหญ่ เช่น พลั่ว จอบ เสียม ใช้ตะไบลับคม
4.แยกเครื่องมือการเกษตรที่ชำรุดเสียหายออกให้ชัดเจน เพื่อรอการซ่อมแซม อย่านำไปปะปนกับเครื่องมือที่ใช้งานได้ดี
ข้อมูลเครื่องมือการเกษตร
เครื่องมือเกษตรประเภทต่างๆ : gotoknow.org
การเก็บรักษาเครื่องมือในการทำการเกษตร : goyjaareerat